मुंबई :
बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या (बीएमसी) घनकचरा व्यवस्थापन विभागामार्फत “विशेष स्वच्छता मोहीम : धार्मिक स्थळे” या उपक्रमाची सुरुवात २८ एप्रिल २०२५ पासून करण्यात आली होती. १५ दिवस चाललेल्या या उपक्रमाचा उद्देश धार्मिक व पूजास्थळांमध्ये स्वच्छतेचा दर्जा उंचावणे तसेच नागरिकांमध्ये स्वच्छतेबाबत जागृती निर्माण करणे हा होता.
मुंबईतील धार्मिक स्थळांना दररोज लाखो नागरिक भेट देतात. या स्थळांचे सांस्कृतिक आणि भावनिक महत्त्वही मोठे आहे. मात्र, अनेक ठिकाणी कचरा साचणे, साहित्य टाकून देणे आणि अयोग्य कचरा व्यवस्थापनामुळे समस्या उद्भवत होत्या. या समस्यांवर ठोस उपाययोजना करण्यासाठी महानगरपालिकेने हा उपक्रम हाती घेतला होता. केवळ वरवरची स्वच्छता न करता, या पवित्र स्थळांना नवे रूप देणे, हा या मोहिमेचा मुख्य हेतू होता.
शहरातील सर्व प्रशासकीय वॉर्डांमध्ये ही मोहीम विभागून राबवण्यात आली. प्रत्येक वॉर्डमध्ये, स्वच्छतेची विशेष गरज असलेली प्रमुख धार्मिक स्थळे निश्चित करण्यात आली होती. मंदिर प्रांगणे, मशिदीभोवतीची जागा, गुरुद्वारांचे मार्ग, चर्चच्या आवारांसह सर्व ठिकाणी झाडणे, टाकलेला कचरा उचलणे, ठिकाणी ठिकाणी पडलेले साहित्य हटवणे, जागा धुणे आणि कचऱ्याची सुरक्षित विल्हेवाट लावणे अशा सर्वसमावेशक स्वच्छता कामांची अंमलबजावणी करण्यात आली. पार्किंगच्या ठिकाणी साचलेला कचरा आणि वाहनेखालील घाण यावरही विशेष लक्ष देण्यात आले.
मोहिमेच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी घनकचरा व्यवस्थापन विभागाने सुस्पष्ट योजना आखली होती. वॉर्डस्तरीय सहाय्यक अभियंते आणि क्षेत्रीय कार्यकारी अभियंते यांनी स्थानिक ट्रस्टींसोबत समन्वय साधून धार्मिक स्थळांची यादी निश्चित केली होती. उपलब्ध मनुष्यबळ, स्वयंसेवी संस्था व कामगार यांच्या मदतीने ही मोहीम राबवण्यात आली. पॉवर स्वीपर्स, जेसीबी यंत्रे, मिस्टिंग मशीन, डंपर्स, फायरेक्स मशीन आणि पाण्याचे टँकर यांचा वापर करून यांत्रिक आणि प्रभावी स्वच्छता करण्यात आली.
या उपक्रमात नागरिकांचा सक्रिय सहभाग राहिला. प्रत्येक वॉर्डात दररोज किमान ५० स्वयंसेवक सहभागी झाले. यामध्ये स्वयंसेवी संस्था, इयत्ता आठवी व त्यावरील विद्यार्थी, गृहसंघटना व इतर सामाजिक संस्थांचा समावेश होता. सर्व स्वयंसेवकांना संरक्षण साहित्य, गणवेश व अल्पोपाहार पुरवण्यात आला. या मोहिमेचा उद्देश केवळ धार्मिक स्थळांची स्वच्छता राखणे नव्हता, तर नागरिकांमध्ये आपल्या शहराची जबाबदारी स्वीकारण्याची भावना निर्माण करणे हा होता.
ही मोहीम दररोज सकाळी ११ वाजता ते दुपारी १ वाजेपर्यंत राबवण्यात आली. प्रत्येक वॉर्डात एका नोडल अधिकाऱ्याची नियुक्ती करण्यात आली होती आणि त्यांनी दिनचर्या व कामाच्या अंमलबजावणीवर लक्ष ठेवले. सर्व कामाची दररोज नोंद व अहवाल सादर केला गेला, ज्यामुळे पारदर्शकता टिकून राहिली. स्वच्छ धार्मिक स्थळांमुळे सार्वजनिक आरोग्य सुधारले व श्रद्धेची जागा अधिक स्वच्छ आणि निर्मळ झाली. महात्मा गांधी यांच्या “स्वच्छता हीच सेवा” या तत्त्वज्ञानाशी एकरूप होत मुंबईने स्वच्छतेसाठी एक मोठे पाऊल उचलले. प्रशासन आणि नागरिकांच्या एकत्रित प्रयत्नांतून ही मोहीम यशस्वी झाली.
